De Grote Knoflookoogst van 2023 van zit er weer op. Dit jaar heeft De Tuinen van Weldadigheid ongeveer 90 rassen om trots op te zijn en dat blijft leuk als je bedenkt dat hen ooit gezegd is dat knoflook kweken in Nederland helemaal niet wil. Een groot aantal hiervan is inmiddels te koop in de webwinkel, naast natuurlijk andere seizoensfavorieten zoals olifantslook.
Werkzaamheden
De oogstdagen waren warm en intensief maar gingen door alle hulp fijn snel. Het record? Een rij van 50 meter met de hand geoogst in een kwartier door twee personen! Dat kan natuurlijk alleen bij een rij met dezelfde soort. Rijen met verschillende soorten gaan logischerwijs langzamer want die moeten zorgvuldig gescheiden blijven en een label krijgen. Zoals Lambert zegt: “De enige soort rassenscheiding die wél door de beugel kan!” De soorten waar maximaal een kist aan bollen van is worden met de hand gepeld. Dit pellen is niet, zoals het misschien klinkt, pellen van bollen in tenen, maar het verwijderen van de wortels en de buitenste schilletjes. Na het pellen wordt per soort de opbrengst geteld en bepaald hoeveel er gebruikt wordt voor eigen vermeerdering en hoeveel er beschikbaar is voor de verkoop. Door het droge, zonnige weer met een beetje wind kon er twee dagen buiten voorgedroogd worden voordat de knoflook de Veenhuizense cel in ging.
Klein maar fijn
De meeste knoflookbollen zijn dit jaar iets kleiner dan gemiddeld. Niet raar na zo’n natte winter; ze staan weliswaar op ruggen maar kregen toch af en toe natte voeten en dat vinden ze niet fijn. Door de nattigheid konden het onkruid in de winter minder makkelijk verwijderd worden en dus had de knoflook in het voorjaar concurrentie daarvan. Het enorm droge voorjaar hielp natuurlijk niet bij de groei. Lambert maakt een supermarktgrapje: “We verhogen niet de prijs, maar verlagen de hoeveelheid.” De prijs in webwinkel is 2 euro per bol en 9 euro per vijf bollen van dezelfde soort, voor alle soorten, ook de wat meer exclusieve.
Nieuwigheden
Nieuw is een aantal knoflooksoorten dat ze twee jaar geleden van de Zweedse knoflookclub hebben gekregen. Van iedere soort zijn twee of drie bollen geplant. Dat ging vorig jaar al goed, maar die opbrengst is natuurlijk gebruikt voor eigen vermeerdering. Van een aantal soorten is de opbrengst dit jaar groot genoeg om voor het eerst een klein aantal bollen van te verkopen.
Zoals vorig jaar al aangekondigd gaat knoflook Kees (de knoflook ontwikkeld door en vernoemd naar Kees Huijbrechts) ook voor het eerst in de verkoop. Kees heeft het goed gedaan dit jaar en er zullen zo’n twee kisten beschikbaar zijn. Minder dan van de ‘grote’ soorten, dus ook Kees is best exclusief.
Knoflookbloemstelentapenade
Het beste galgje-woord van september is natuurlijk knoflookbloemstelentapenade. Lambert vertelt dat hij op markten wel eens zei dat hij mensen een gratis potje zou geven als iemand het tien keer snel achter elkaar kon zeggen. Hij heeft maar één keer een potje weggegeven. Lambert zegt dat hij het zelf inmiddels kan. Nou niet allemaal stiekem gaan oefenen; dit aanbod geldt niet voor Knoflookdag (maar Lambert uitdagen om het te demonstreren mag natuurlijk…).
Knoflook vormt knoppen die mini-bolletjes vormen. Sommige mensen gebruiken die bolletjes ook om te vermeerderen. Als je ergens weinig van hebt is dat best een optie. Maar bij De Tuinen willen ze dat alle energie van de plant naar de echte bollen gaat dus de koppen worden verwijderd. Mét steel, die dan nog lekker knapperig is. Een aanrader, de tapenade: heerlijk op toastjes of een homp stokbrood.
Geen knoflook, wel lekker en tegelijk in de verkoop
Natuurlijk is er ook weer olifantslook. Dit wordt ook wel eens olifantsknóflook genoemd maar dat is eigenlijk niet correct; het is een selectie uit prei die een beetje naar knoflook smaakt en eruit ziet als maxi knoflookbollen. Erg populair en gelukkig ook dit jaar weer goed beschikbaar.
Er is ook een mini-variant van de olifantslook, de oerprei. Deze wilde voorouder van de reguliere prei vermeerdert zich op dezelfde manier, dus echt als bolgewas, maar smaakt niet naar knoflook.
Ook tegelijk in de verkoop gaat een ui met veel namen: de Egyptische, wandelende, etage- of boomui. Aan de stengels worden luchtbolletjes gevormd die gaan wortelen tot nieuwe plant als de stengels op de grond gaan hangen – hij wandelt dus. Een mooie, sierlijke, bijzondere plant waarvan de uitjes lekker pittig zijn voor bijvoorbeeld in salades.
Ook net geoogst en nú al in de verkoop: Utrechtse of Sint-jans uitjes. Die plant je in augustus-september. De oogst is in het voorjaar als pittige lente-uitjes. Je vindt ze hier.
Het zijn net pepernoten
Ieder jaar lijkt het Sinterklaassnoepgoed vroeger in de winkel te liggen, zeggen we vaak tegen elkaar. Dat geldt ook voor de knoflookverkoop. Voorheen kwam de eerste knoflook om te planten in oktober in de verkoop. Een paar jaar geleden werd dat begin september en nu verschijnt het hier en daar zelfs zelfs al begin augustus. De Tuinen houdt begin september aan. Het is natuurlijk leuk om de eerste aanbieder te zijn, maar in augustus planten is echt te vroeg, dus de koper moet dan zelf in de gelegenheid zijn de bollen droog te bewaren; het is voor veel klanten praktischer om ze lekker in de droogcel van De Tuinen te laten liggen tot het planttijd is. Bovendien lukt het qua tijd niet. Bij De Tuinen gebeurt alles handmatig, biologisch en met een bescheiden hoeveelheid (zorg)medewerkers en dat kost tijd. Half juli oogsten en alle soorten gepeld, geteld, omschreven en aan de webwinkel toegevoegd hebben in begin augustus is niet haalbaar.
Knoflookdag!
Tijdens het ‘interview’ voor dit artikel werden Lambert en ondergetekende zo enthousiast van het idee eindelijk weer eens een Knoflookdag te organiseren dat de knoop gelijk is doorgehakt: die komt er en wel op zondag 10 september! (daar linken naar agenda-item op de site) In 2019 organiseerde De Tuinen van Weldadigheid de eerste en dat werd een bijzonder leuke, gezellige, interessante dag. Daarna zorgden andere activiteiten en corona ervoor dat er niet snel een tweede kwam. Nu is die gelegenheid er wel en Lamberts ogen lichten op bij de gedachte aan deze kleinschalige dag helemaal in het teken van knoflook. Hoog bezoek van Kees Huijbrechts bijvoorbeeld, wiens collectie de gedeeltelijke basis vormt van het knoflookassortiment van De Tuinen en die zijn kennis graag met bezoekers zal delen. Jolanda zal weer knoflooksoep maken, lekker knus passend bij het jaargetijde. De knoflookverkoop in de webwinkel start ongeveer een week eerder, maar voor mensen die in de gelegenheid zijn te komen biedt de dag niet alleen de toegevoegde waarde van persoonlijke verkoop maar óok de exclusiviteit van een aantal knofloken dat alleen op deze dag te koop zal zijn. Dit zijn rassen waarmee De Tuinen pas recent gestart is en waarvan er soms maar 10-20 bollen beschikbaar zullen zijn voor de verkoop. Natuurlijk is er ook knoflookbloemstelentapenade beschikbaar, die niet in de webwinkel te koop is vanwege de breekbaarheid van de potjes. Lambert geeft een knoflookrondleiding en er zal uitgebreid verteld worden wat je allemaal met knoflook kan, hoe je de soorten kunt herkennen en nog veel meer. Vrij struinen in de tuinen kan natuurlijk ook.
En daarna?
“De knoflook gaat achter de aardappels aan”, vertelt Lambert. Dit heet vruchtwisseling of wisselbouw: het op een perceel na elkaar telen van verschillende gewassen om bodemziekten te voorkomen. Er wordt ook wel gezegd dat het ene gewas weer andere voedingsstoffen uit de grond haalt, maar dat is van ondergeschikte motivatie dan het voorkomen van ziekten. Na de aardappeloogst wordt de grond waar de aardappelen stonden onkruidvrij gemaakt. De wet schrijft voor dat er tot 1 september bemest mag worden dus dat zal ook gebeuren. In oktober/november wordt dan de knoflook voor 2024 geplant.
(tekst en foto: Chantal van der Ende-Appel)